Hướng đến loại trừ sốt rét tại Việt Nam vào năm 2030

Sốt rét là căn bệnh do ký sinh trùng Plasmodium mà muỗi Anophen là vật trung gian truyền bệnh. Bệnh có thể lây truyền qua đường truyền máu, mẹ sang con, dùng chung bơm kim tiêm dính máu có ký sinh trùng sốt rét hoặc do bị muỗi đốt. Người vừa khỏi bệnh có thể tái mắc bệnh, vì có nhiều loại ký sinh trùng sốt rét khác nhau. Mọi người đều có thể mắc bệnh sốt rét nếu sống hoặc có qua lại vùng rừng núi nơi có bệnh sốt rét lưu hành và bị muỗi Anophen đốt.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện nay bệnh sốt rét còn lưu hành ở 91 quốc gia và vùng lãnh thổ với trên 3 tỷ người sống trong vùng sốt rét lưu hành.

Ở Việt Nam, năm 2022 ghi nhận 01 trường hợp tử vong và 455 trường hợp sốt rét tập trung ở các tỉnh Tây Nguyên và miền núi phía Bắc. Đây là những nơi người dân có thói quen đi rừng, ngủ rẫy. Sốt rét cũng chưa bùng phát thành dịch lớn, chỉ xuất hiện các ổ nhỏ lẻ nên chính quyền không đầu tư kinh phí và nhân lực.

Bệnh sốt rét vẫn còn diễn biến phức tạp trên cả nước. Hiện nay có hơn 6,8 triệu người sống trong vùng sốt rét lưu hành, tập trung chủ yếu ở Lai Châu, Bình Phước và một số tỉnh ở miền Trung, Tây Nguyên. Nguyên nhân khiến bệnh sốt rét vẫn còn diễn tiến ở nước ta là do sốt rét kháng thuốc; sốt rét biên giới, di biến động dân; muỗi kháng hóa chất; nguồn kinh phí đầu tư cho phòng, chống và loại trừ sốt rét còn hạn hẹp...

Tại Cần Thơ, năm 2022 không ghi nhận trường hợp sốt rét. Tuy nhiên tính trên mức độ nguy cơ có khoảng 1.200 người, do tỷ lệ di dân cao so với các tỉnh, thành khác trong khu vực.

Trước tình hình chung của cả nước, ngày 22/3, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Tổ chức PATH tổ chức Hội nghị đánh giá công tác phòng, chống sốt rét, ký sinh trùng và côn trùng năm 2022; triển khai kế hoạch năm 2023 khu vực miền Bắc; thúc đẩy loại trừ sốt rét tại Việt Nam.

Đây là hoạt động hướng đến mục tiêu thông qua truyền thông, vận động chính sách, đảm bảo tài chính bền vững cho việc loại trừ sốt rét, phòng, chống sốt rét quay trở lại và cập nhật biện pháp mới, hiệu quả điều trị sốt rét.

Hội nghị nêu rõ công tác phòng, chống sốt rét, ký sinh trùng và côn trùng tập trung vào việc đẩy mạnh vận động chính sách, tăng cường sự chỉ đạo, huy động các cấp, ngành quan tâm đầu tư nhân lực, kinh phí đảm bảo bền vững chương trình phòng chống sốt rét, ký sinh trùng, côn trùng để thực hiện thành công mục tiêu loại trừ sốt rét tại Việt Nam vào năm 2030; rà soát, sửa đổi, bổ sung các hướng dẫn chuyên môn để thống nhất thực hiện trên toàn quốc; tiến hành đánh giá Chiến lược quốc gia phòng, chống và loại trừ sốt rét đến năm 2020, tầm nhìn 2030. Bên cạnh đó, Bộ Y tế tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động chuyên môn, can thiệp tại các địa phương có điểm nóng sốt rét, duy trì giám sát đề phòng sốt rét quay trở lại ở 42 tỉnh, thành phố đã được công nhận loại trừ sốt rét. Đồng thời, Bộ mở rộng độ bao phủ, nâng cao chất lượng hoạt động phòng, chống ký sinh trùng, côn trùng; rà soát tăng cường năng lực cho cán bộ các tuyến để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng chế độ chính sách đãi ngộ, thu hút, giữ chân nguồn nhân lực; triển khai giải pháp để đảm bảo nguồn lực từ nguồn trong nước và quốc tế cho hoạt động của chương trình.

Để phòng, chống bệnh sốt rét có hiệu quả, ngành y tế khuyến cáo mọi người dân cần thực hiện các biện pháp sau đây:

- Thường xuyên ngủ màn, ngay cả ban ngày và màn cần được tẩm hóa chất diệt muỗi. Đây là biện pháp tốt nhất để phòng bệnh sốt rét.

- Buổi tối khi làm việc phải mặc quần áo dài tay để phòng muỗi đốt, có thể sử dụng nhang xua muỗi.

- Vệ sinh môi trường xung quanh nơi ở, loại bỏ những nơi trú ẩn của muỗi như phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh, sắp xếp vật dụng trong nhà ngăn nắp, sạch sẽ, quần áo phải được xếp gọn gàng không nên treo hay móc quần áo trên tường làm chỗ cho muỗi đậu, vv...

- Những người đi làm ở vùng rừng núi cần mang theo màn để ngủ, trước khi đi nên đến cơ sở y tế để được cấp thuốc uống phòng và khi trở về từ vùng rừng núi nên đến cơ sở y tế để được khám, xét nghiệm, nếu có bị sốt rét sẽ được điều trị kịp thời.

- Khi thấy các triệu chứng của bệnh sốt rét như: Đau đầu, mệt mỏi, đau các cơ, rối loạn tiêu hóa, rét run, sốt nóng sau đó vã mồ hôi hoặc cảm thấy ớn lạnh, gai rét, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Trưởng khoa KST-Côn trùng – CDC Cần Thơ